Gezonde leefomgeving

Een gezonde leefomgeving is een belangrijke voorwaarde voor een succesvolle publieke gezondheidszorg. Ook het Gezond en Actief Leven Akkoord omvat afspraken over het bereiken van een gezonde generatie in 2040: weerbare, gezonde mensen die opgroeien, leven, werken en wonen in een gezonde leefomgeving met een sterke sociale basis. Als GGD omschrijven we een gezonde leefomgeving als een omgeving die als prettig wordt ervaren door de inwoners en uitnodigt tot gezond gedrag en waar tenslotte de druk op de gezondheid zo laag mogelijk is. Hierbij bedoelen we niet alleen de fysieke aspecten van een omgeving zoals gezonde lucht en beperkt hinder van geur of geluid. We hebben het bij gezonde leefomgeving ook over hoe fysieke aspecten bijdragen aan sociale aspecten zoals veilig wonen, bewegen en elkaar ontmoeten.

Door gezondheid(-swinst) op te nemen in de omgevingsvisie, omgevingsplannen en onderdeel te maken van vergunningsverlening wordt gezondheid van inwoners ondersteund en gestimuleerd. Om dit te bereiken is het belangrijk dat gezondheid op een gelijkwaardige manier meeweegt in het omgevingsbeleid en de ruimtelijke ontwikkeling. De GGD in Brabant biedt een aantal instrumenten om gemeenten bij hun ambities te ondersteunen:

De BrabantScan

De website BrabantScan geeft gemeenten inzicht in de gezondheid van zijn inwoners. De inzichten zijn gebaseerd op de GGD gezondheidsmonitor en landelijke onderzoeken.

Naar de Brabantscan

De Brabantse OmgevingsScan (BrOS)

Via de Brabantse OmgevingsScan (BrOS) vinden gemeenten informatie over de fysieke leefomgeving en de gezondheidsbeleving van hun inwoners. De BrOS biedt inspiratie en is een goed uitgangspunt bij de ontwikkeling van een omgevingsvisie.

Naar de BrOS

Portaal GGD Omgevingsadvies

In 2023 lanceerden de GGD’en in Brabant een online portaal met gezondheidskundig advies op het terrein van ruimtelijke initiatieven: GGD Omgevingsadvies. De website GGD omgevingsadvies inspireert casemanagers en beleidsmedewerkers van gemeente om gezondheid op een gelijkwaardige manier mee te laten wegen bij de beoordeling van een lokaal of regionaal initiatief. Ook ondersteunt het initiatiefnemers bij het opstellen van plannen voor ruimtelijke ontwikkelingen.

Naar GGD Omgevingsadvies

Werkinstrument positieve gezondheid in de fysieke leefomgeving

In 2021 ontwikkelde het Team GMV van de Brabantse GGD’en samen met het Louis Bolk instituut het instrument positieve gezondheid in de leefomgeving. Dit instrument is ontwikkeld om op basis van positieve gezondheid een constructieve dialoog mogelijk te maken tussen omwonenden en overlastgevende bedrijven. Het resultaat: wederzijds begrip en erkenning, met de wil om problemen samen op te lossen. Met een speciaal ontwikkelde belevingsapp registreren en monitort het Team GMV systematisch de beleving van gezondheid. Omwonenden houden in de app bij welke hinder zij ervaren en geven aan hoe zij hun (Positieve) Gezondheid scoren. In workshops bespreken veehouders, omwonenden en gemeente met elkaar knelpunten, aanwezige kwaliteiten en inventariseren zij oplossingsrichtingen. Het model voor Positieve Gezondheid en Leefomgeving van het Louis Bolk Instituut vormt daarvoor de basis. De werkmethode sluit uitstekend aan bij de integrale benadering die de Omgevingswet vereist. De ontwikkelde werkmethode en app is een maatwerkproduct en biedt gebiedsmanagers, beleidsmedewerkers en wethouders ook handvatten bij andere leefomgeving-thema’s, zoals geluidhinder of het plaatsen van windmolens of 5 G-masten. Dit plusproduct is een samenwerking tussen GGD Hart voor Brabant en het Louis Bolk Instituut.

Naast de specifieke Brabantse instrumenten in zijn er ook een aantal landelijke instrumenten. Hieronder lichten we een aantal belangrijke instrumenten uit. Op de Gids Gezonde Leefomgeving staat het complete overzicht van beschikbare instrumenten.

Kernwaarden gezonde leefomgeving

De GGD GHOR heeft hiervoor kernwaarden Gezonde Leefomgeving opgesteld. Het kernwaardendocument biedt handvatten aan iedereen die betrokken is bij de inrichting van de leefomgeving en publieke gezondheid een warm hart toedraagt. Het document is tevens bruikbaar bij het uitwerken van ander beleid met betrekking tot de leefomgeving en/of gezondheid.

In de handreiking Gezonde leefomgeving in het omgevingsplan vind je handvatten hoe deze kernwaarden “vertaald” kunnen worden naar planregels in omgevingsplannen.

Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving

De Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving (AWGL) ondersteunt onderzoeksprojecten van GGD’en en universiteiten op het raakvlak omgeving en gezondheid. De resultaten geven antwoord op concrete vragen van Nederlandse gemeenten en provincies. Ook helpt de kennis van de AWGL beleidsmakers bij het vormen van beleid en het treffen van maatregelen voor een gezonde leefomgeving.
Voorbeelden onderzoeken waar de GGD West-Brabant, GGD Hart voor Brabant en GGD Brabant-Zuidoost mee aan de slag gaan zijn: (geur)overlast door veehouderijbedrijven, duurzaam en gezond wonen, en elektrisch rijden.

Meer informatie op de website van de Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving

Samenwerking Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost, Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant en waterschappen

In onze regio werken we samen met de 21 gemeenten in onze regio, de veiligheidsregio, omgevingsdienst en de waterschappen ter voorbereiding op de Omgevingswet. In dit kader hebben we een gezamenlijke catalogus opgesteld met daarin onze dienstverlening. Voor meer informatie over de dienstverlening van onze collega’s verwijzen we naar:

Regionale Catalogus: samenwerken als één overheid

Voor de regio Zuidoost-Brabant hebben GGD Brabant-Zuidoost, Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost , Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant en de waterschappen een gezamenlijke catalogus opgesteld met onze dienstverlening. Je kunt deze catalogus eenvoudig doorzoeken met behulp van keuzelijsten. Als uitgangspunt hebben we de producten van de gemeenten in het kader van de Omgevingswet genomen. Wij proberen immers met onze dienstverlening zo goed mogelijk bij te dragen aan de producten die de gemeente levert. De Omgevingswet is nog niet afgerond en de producten kunnen nog wijzigen.